«Αρκαδία», ο πόθος του χαμένου Παραδείσου 29 Οκτωβρίου, 2019 – Κατηγορία: Άρθρα, Ότι Νεότερο
Η Arcadia ως λογοτεχνικός, αλλά και φιλοσοφικός όρος, αντιπροσωπεύει μια αναζήτηση της ιδανικής κοινωνίας, οι καταβολές του οποίου χάνονται στα βάθη των αιώνων και συμβολίζει την παλαιότερη και πιο έντονη επιθυμία της ανθρωπότητας. Αυτή η ιδέα είναι παρούσα στην βιβλική ιστορία της Εδέμ όπως και στον αρχαίο μύθο του Elysium. Ο αρχαίος ‘Ελληνας ποιητής Θεόκριτος, οποίος και θεωρείται ο πρώτος βουκολικός ποιητής, έδωσε την πρώτη περιγραφή αυτής της ειδυλλιακής κατάστασης για να ακολουθήσουν για την ανθρωπότητα αιώνες από προσμονή και αναζήτηση
Από την αρχαιότητα η Αρκαδία ήταν γνωστή σαν μια ιδιαίτερα ορεινή και δυσπρόσιτη χώρα, γεμάτη κοιλάδες και λαγκαδιές που περιβάλλονται από ψηλά βουνά. Οι κάτοικοί της ήταν κυρίως βοσκοί προβάτων και αιγών, ένας λαός αγροτικός και τραχύς που ζούσε απλοϊκά και ξέγνοιαστα μέσα στη φυσική ευφορία των κοιλάδων και των βουνών. Το Αρκαδικό ιδεώδες αποτυπώθηκε στον περίφημο αναγεννησιακό πίνακα του Nicolas Poussin, (1594-1665) με τίτλο : «Οι ποιμένες της Αρκαδίας» η «ET IN ARCADIA EGO» (1647), που εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου.
Αυτή η ιδεατή και ειδυλλιακή κατάσταση χρησιμοποιήθηκε από την αρχή για να προσδιορίσει την Αμερική, τον Νεό Κόσμο, όπου θα αρχίσει η νεά ζωή μιας κοινωνίας κεκαθαρμένης από τα κρίματα και τις αιματοχυσίες της Γηραιάς Ηπείρου. Με την γέννηση αυτού του νέου δημοκρατικού κράτους, της Αμερικανικής Ομοσπονδίας, τα Αρκαδικό ιδεώδες είχε ήδη εδραιωθεί στην νεά Ήπειρο. Το 1785 ο Thomas Jefferson, Πρόεδρος της Αμερικής και συντάκτης του Declaration of Independence, δημοσιεύει το βιβλίο του Notes on Virginia. Πουθενά στην Αμερικάνικη Λογοτεχνία δεν υπάρχει πιο ελκυστική, γλαφυρή και ολοκληρωμένη περιγραφή Αρκαδικού ιδανικού. Η ουσία της Αμερικάνικης Αρκαδίας που αργότερα έγινε το Αμερικάνικο Όνειρο, αποδίδεται στην ιδεολογία του Th. Jefferson για την αγροτική πολιτική. Θεωρούσε ότι μια ιδεατή κοινωνία είναι εφικτή μόνο όταν υπάρχει αφθονία ελεύθερης ακαλλιέργητης γης και πρωταρχικά, αγροτικός τρόπος ζωής. Η απουσία αυτών των όρων πίστευε ότι θα οδηγήσει στην απώλεια της ατομικής ελευθερίας. Η πολιτική, χωρίς την εξασφάλιση των Αρκαδικών ιδεωδών, αποτελούσε για τον Jefferson αργόσχολο διαλογισμό, που πίστευε βαθιά πως η πολιτικά βιώσιμη κοινωνία αποτελείται από ελεύθερους ανθρώπους. Η δε πραγματική ελευθερία ήταν δυνατή σε μια χώρα σεβασμού προς την Φύση, που κατοικείται από ευγενείς αγρότες. Συχνά, στα έργα του, περιελάμβανε και αποσπάσματα από ποιήματα του Θεόκριτου, του Βιργιλίου αλλά και του James Thomson. Η εκδοχή του Jefferson για την νέα Αρκαδία δεν πρέσβευε μια πρωτόγονη μορφή ζωής ούτε την επιστροφή στην άγρια κατάσταση. Αυτό που οραματίστηκε ήταν ένας συγκερασμός βουκολικής ζωής και Ευρωπαϊκού πολιτικού καθεστώτος και η Αμερική θα ήταν η νέα Αρκαδία, ο Κήπος του κόσμου.
«Οι ποιμένες της Αρκαδίας» του Nicolas Poussin, (1594-1665), Μουσείο του Λούβρου.
Παρόλα αυτά, σύντομα έγινε αντιληπτό και από τον ίδιο τον Jefferson ότι η εισβολή της βιομηχανίας και της τεχνολογίας στην Αμερικανική Αρκαδία ήταν προ των πυλών. Όσο διακαώς ήθελαν οι Αμερικάνοι την Αρκαδία τον Κήπο του κόσμου, άλλο τόσο επιθυμούσαν και την Μηχανή, την τεχνολογία αλλά και τον πλούτο που ακολουθούσε.. Για την ακρίβεια προσπάθησαν να τα έχουν όλα, αλλά απέτυχαν. Το δέλεαρ της οικονομικής δύναμης και η γοητεία τεχνολογικής ανάπτυξης δούλεψαν καταστροφικά για το σύστημα αξιών στην Αμερικάνική Αρκαδία. Αν θεωρήσουμε ότι η λογοτεχνία αντικατοπτρίζει την ζωή και αποτυπώνει την αγωνία του συγγραφέα για τα κορυφαία προβλήματα της κοινωνίας του, τότε είναι κατανοητό γιατί ο κύριος όγκος της Αμερικάνικης Λογοτεχνίας του 19ου και 20ου αιώνα έχει σαν κύριο θέμα του την εισβολή της Μηχανής στο Αμερικάνικο Αρκαδικό ειδυλλιακό Κήπο και την καταστροφή του Αρκαδικού Ονείρου.
Η σύγκρουση των δύο αντίρροπων δυνάμεων είναι εμφανής σε σημαντικά λογοτεχνικά έργα όπως Walden, Moby Dick, Huckleberry Finn, The Octapus, The Education Of Henry Adams, The Great Gatsby, The Grapes of Wrath . Συγγραφείς όπως o Walt Whitman, Sarah Orne Jewett, Willa Cather, Eugene O’ Neil, Robert Frost, T.S. Eliot, John Dos Passos, Ernest Hemingway, μέσα από τα έργα τους, περιγράφουν την καταστροφική εισβολή της βιομηχανικής εποχής . Οι ήρωες τους, όπως ακριβώς και οι Αμερικανοί πολίτες σήμερα, είναι τελείως αποξενωμένοι από την επαφή τους με την μητέρα Φύση και ψυχικά ακρωτηριασμένοι και αδύναμοι, όπως ακριβώς ο εξορισμένος βοσκός στο έργο του Βιργιλίου. Το Αρκαδικό όνειρο – το Αμερικάνικο όνειρο για απόλυτη ελευθερία του πολίτη – έχει μετατραπεί σε κοινωνικό εφιάλτη και ο Αρκαδικός κήπος σε Κήπο με στάχτες. Οι Αμερικάνοι πολίτες είναι εξαρτημένοι από την αβεβαιότητα της αγοράς εργασίας όπως ακριβώς ήταν και οι πρόγονοί τους στην Ευρώπη. Θεωρούν τους εαυτούς τους ελεύθερους αλλά είναι σκλάβοι της δουλειάς. Η ποιότητα ζωής τους είναι υποβαθμισμένη και ζουν σε πολυάριθμες και απάνθρωπες πόλεις Ο Leo Marx στο βιβλίο του Machine in the Garden αναδεικνύει το βουκολικό στοιχείο και το Αρκαδικό Ιδεώδες ως το κυριότερο χαρακτηριστικό στην ιστορία του Αμερικανικού έθνους αλλά και μια κοινωνική θεωρία. Στο επίλογο του βιβλίου του που έχει το τίτλο The Garden of Ashes παραδέχεται ότι η προβληματική εισβολή στης μηχανής στο Αρκαδικό τοπίο απαιτεί μια πολιτική λύση. Τα έντονα και δύσκολα οικολογικά προβλήματα της εποχής μας ζητούν και αυτά μια πολιτική λύση . Θα ακολουθήσει άραγε η Αμερική την πολιτική παραίνεση του Jefferson για μια Sustainable Development (αειφόρος ανάπτυξη) ή θα συνεχίσει την πολιτική του Hamilton υπέρ της αλόγιστης εκμετάλλευσης της φύσης και της καταστροφής του Αρκαδικού τοπίου;
Τον προβληματισμό αυτόν καθιστά άκρως επίκαιρο το τραγικό γεγονός της αποψίλωσης των μεγάλων δασών του πλανήτη. Με τον φλεγόμενο Αμαζόνιο και την φλεγόμενη Σιβηρία χάνεται μια πλανητική Αρκαδία, η τελευταία ίσως πριν την ολική καταστροφή ή την ολική στροφή της ανθρωπότητας προς νέου τύπου ανάπτυξη και κατανάλωση, με βαθιά συνείδηση της θέσης του ανθρώπου στην Κτίση: Θέση συνετού και σώφρονος διαχειριστή και όχι αλαζόνος άρπαγα. _