Παραμύθι και Σχολείο 14 Σεπτεμβρίου, 2017 – Κατηγορία: Άρθρα

Π α ρ α μ ύ θ ι

ένας πολύ αγαπητός και δημοφιλής φιλοξενούμενος στη σχολική τάξη

Δρ. Πηνελόπη Μωραΐτου

 Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας

Το παραμύθι αποτελεί την παγκόσμια γλώσσα της ανθρώπινης φαντασίας και μια από της πρώτες μορφές Λόγου στον ανθρώπινο πολιτισμό. Οι ρίζες του παραμυθιού είναι οι ρίζες της ίδιας της ζωής καθώς διηγείται το έπος της περιπέτειας του ανθρώπου επί της γης, τους φόβους, τα πάθη, τους καημούς, τις ελπίδες και τα οράματα και μέσα του διασώζεται η σοφία και η γνώση χιλιετιών.
Λειτουργώντας μέσω των συναισθημάτων και του φανταστικού το παραμύθι προσφέρει στο παιδί έναν ασφαλή, πολύχρωμο, οικείο και προσφιλή μικρόκοσμο μέσα στον οποίο μπορεί με ασφάλεια και καλλιεργώντας την κριτική του ικανότητα να αποκωδικοποιήσει και να κατανοήσει τον αβέβαιο και δυσνόητο μακρόκοσμο των μεγάλων.
Το Παραμύθι είναι ένας ευπρόσδεκτος αλλά και πολύ αγαπητός και δημοφιλής φιλοξενούμενος στη σχολική τάξη. Η επιτυχία του παραμυθιού ως μέσο προσέγγισης εκπαιδευτικών θεμάτων και ιδιαίτερα σε προγράμματα των Καινοτόμων Δράσεων (Πολιτισμός, Υγεία, Περιβάλλον) έγκειται στο γεγονός ότι η σχέση του παιδιού με το παραμύθι δεν είναι αποσπασματική διακρίνεται από διάρκεια και το κυριότερο είναι βιωματική διαδικασία. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας οι μαθητές αναπτύσσουν την φαντασία τους, βελτιώνουν την κριτική τους ικανότητα, κοινωνικοποιούνται και εντάσσουν τον εαυτόν τους ομαλά στην κοινωνία. Επιπλέον αποσυνδέουν το βιβλίο από την μέχρι τώρα γνωστή χρήση του ως σχολικού εγχειριδίου και μέσα από την αισθητική απόλαυση και τις πλούσιες και δυνατές συγκινήσεις και εκπλήξεις της πλοκής απορροφούν ευκολότερα τις γνώσεις που προσφέρει και ταυτόχρονα εκφράζουν ευκολότερα τους προβληματισμούς, τις απόψεις αλλά και τις προτάσεις τους. Ένα ακόμη λόγος που ενισχύει την χρήση του παραμυθιού σε προγράμματα Καινοτόμων Δράσεων στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση είναι ότι προωθεί το πνεύμα της συνεργασίας και ανταλλαγής απόψεων ανάμεσα στα μέλη της ομάδας μέσω της επικοινωνίας. Τούτο συμβαίνει γιατί το παραμύθι στην σχολική του χρήση παραπέμπει σε ομαδική ανάγνωση μέσα στην σχολική αίθουσα και αναπτύσσει ένα σημαντικό και ιδιαίτερο είδος επικοινωνίας αυτήν ανάμεσα στους αναγνώστες του ιδίου βιβλίου. Η επικοινωνία αυτή στηρίζεται και αναπτύσσεται από την κοινή έκθεση του συνόλου των μαθητών σε ένα κοινό θέμα για το οποίο τους δίνεται η δυνατότητα να ανταλλάξουν απόψεις, να εκφράσουν συναισθήματα και προβληματισμούς αλλά και να προτάξουν λύσεις. Με αυτόν τον τρόπο αναπτύσσεται ή γλωσσική και γνωστική ικανότητα, δημιουργείται κριτική σκέψη, ενισχύεται η συνεργασία και η δημοκρατική συνύπαρξη όλων των τάσεων και των απόψεων και περιορίζεται ο κοινωνικός αποκλεισμός των αδυνάτων μαθητών.
Σε πρακτικό επίπεδο η επιτυχία της χρήσης του παραμυθιού σε προγράμματα Καινοτόμων Δράσεων μπορεί να περιγραφεί ουσιαστικά με την φράση του J. Spink το κατάλληλο βιβλίο για τον κατάλληλο αναγνώστη την κατάλληλη στιγμή. Επειδή η χρήση επηρεάζει την επιλογή αλλά και από την επιλογή του κατάλληλου παραμυθιού εξαρτάται άμεσα το ενδιαφέρον και η συμμετοχή των μαθητών στο πρόγραμμα των Καινοτόμων Δράσεων θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να λάβει υπόψη του ορισμένους παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχή χρήση του παραμυθιού όπως η ηλικία των μαθητών, οι γνωστικοί στόχοι και οι δεξιότητες, το ύφος, η γλώσσα αλλά και η μορφή του παραμυθιού.
Μετά την επιλογή ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην παρουσίαση του παραμυθιού στην τάξη. Η αφήγηση αποτελεί τον καταλληλότερο τρόπο καθώς έτσι επιτυγχάνεται άμεση επαφή με τους μαθητές, ενισχύεται η αισθητική απόλαυση, αναπτύσσεται η φαντασία και δημιουργείται κλίμα ενθουσιασμού.
Στα προγράμματα των Καινοτόμων Δράσεων το παραμύθι αποτελεί το ερέθισμα. Ο μαθητές παρακολουθούν την εξέλιξη του παραμυθιού και εκτίθενται σε καταστάσεις παρόμοιες με την πραγματικότητα. Παρακολουθούν την δράση των ηρώων και αναλύουν στάσεις και πρακτικές. Στην συνέχεια του προγράμματος και αφού ακολουθήσει η μύηση των μαθητών στην πραγματικότητα οι μαθητές ενεργοποιούνται για να αναγνωρίσουν και να υιοθετήσουν μεγάλες αξίες όπως κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα ελευθερία κ.α.
Τέλος οι μαθητές επιστρέφουν στο κόσμο του φανταστικού και τον χρησιμοποιούν ενεργοποιώντας την ευαισθησία και τα συναισθήματα τους για να εκφράσουν τις διαμορφωμένες απόψεις τους για τον πολιτισμό, την υγεία και το περιβάλλον μέσα από την δημιουργία ενός δικού τους παραμυθιού. Σε αυτό το νέο παραμύθι τα παιδιά επηρεασμένα από το συναίσθημα αλλά πάντα μέσα από την ασφάλεια που τους παρέχει ο κόσμος του φανταστικού συνήθως κάνουν τολμηρές τομές και γίνονται συνήγοροι και προστάτες προτείνοντας λύσεις και ενεργό συμμετοχή των ενηλίκων.

Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α

1. Κατσίκη – Γκίβαλου, Α.: «Η Παιδική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο- Έρευνα και Διδασκαλία» στο Παιδική Λογοτεχνία – Θεωρία και Πράξη, Καστανιώτη, Αθήνα 1995. τόμος Α, σελ. 151-159,

2. Σακελλαρίου, Χ. Το Παραμύθι Χθες και Σήμερα – Η Ψυχοπαιδαγωγική και Κοινωνική Λειτουργία του, Πατάκης, Αθήνα 1995

3. Δελώνης, Α. Στοιχεία Παιδικής Λογοτεχνίας, Δαρδάνος, Αθήνα 2000.

4. Ροντάρι, Τ. Γραμματική της Φαντασίας – Εισαγωγή στην τέχνη να επινοείς ιστορίες, Μεταίχμιο, Αθήνα 2001.