Πηνελόπη Μωραΐτου: Υπάρχει ανάγκη ισχυρής εθνικής ταυτότητας για την διαχείριση της πολυπολιτισμικότητας 29 Οκτωβρίου, 2019 – Κατηγορία: Ότι Νεότερο, Συνεντεύξεις

Συνέντευξη στον Στέλιο Κούκο

 

Με την συγγραφέα και καθηγήτρια Πηνελόπη Μωραΐτου είχαμε μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα συζήτηση με αφορμή το βιβλίο της «Η Ελευθερία και το ταξίδι της ελληνικής Σημαίας» των εκδόσεων Πορφύρα.

Το εξαιρετικό αυτό βιβλίο στάθηκε αφορμή για να κουβεντιάσουμε και για άλλα παράλληλα θέματα, τα οποία μας απασχολούν τα τελευταία χρόνια, όπως για τον τοπικό, εθνικό πολιτισμό και τον πολυπολιτισμό.
Επίσης αναφερθήκαμε και σε άλλα γεγονότα όπου η ελληνική σημαία ήταν και πάλιν πρωταγωνίστρια σε υπέρ ελευθερίας εξεγέρσεις, όπως την σημαία που έφτιαξαν με κουρέλια οι Έλληνες Εβραίοι σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς και τις μαθητικές διαδηλώσεις κατά την διάρκεια του αντιαποκιοκρατικού αγώνα της Κύπρου για την ένωση με την Ελλάδα.

Όσο για το ίδιο το βιβλίο εκτός από την επέτειο του Έπους του ’40, που θα γιορτάσουμε τις επόμενες μέρες και λίγο μετά την φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, αναφέρεται και στην Επανάσταση του 1821.

“Τρεις ιστορικοί σταθμοί με πρωταγωνίστρια την ελληνική σημαία! ‘Ένα ταξίδι στον χρόνο και στις ιστορικές στιγμές που σφράγισαν την νεότερη ιστορία μας. Το βιβλίο περιέχει εκπαιδευτικές δραστηριότητες”.

Η εικονογράφηση του βιβλίου έγινε από την Πέγκυ Φούρκα.

Αλλά, ας περάσουμε στην πολύ ωραία συζήτηση με την συγγραφέα η οποία μας μίλησε από καρδιάς αλλά και μετά λόγου γνώσεως.

 

Ποια ήταν η αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου;

Αφορμή για την συγγραφή αυτού του παιδικού βιβλίου ήταν η ανάγκη μου να επικοινωνήσω με τα παιδιά μας μέσα από την παιδική λογοτεχνία και να τους εμπνεύσω την αγάπη για την πατρίδα μας, αυτό το μικρό κομμάτι γης, που όμοιο του σε ομορφιά δεν υπάρχει στον πλανήτη; τη γη της ελιάς, του γαλανού ουρανού, του πνεύματος, του κάλους, της χριστιανοσύνης, της βαθιάς πίστης και των ηρώων.
Ήθελα μέσα από τις περιπέτειες της μικρής Ελευθερίας να τους μιλήσω για την έννοια της ελευθερίας και την σημασία της. Ήθελα να τους θυμίσω πως η ελευθερία που σήμερα απολαμβάνουμε και θεωρούμε αυτονόητη και δικαίωμα μας αποκτήθηκε μέσα από τους αγώνες και τις θυσίες των προγόνων μας.
Θέλησα να τους μιλήσω για την εθνική μας ταυτότητα και την ανάγκη να γνωρίζουν την ιστορία της πριν μας καταπιεί το μεγάλο χωνευτήρι των λαών που ονομάζεται «πολυπολιτισμικότητα».

 

Προφανώς η έννοια της ελευθερίας -που είναι και το όνομα της πρωταγωνίστριας του βιβλίου- ταυτίζεται με την ελληνική σημαία ως σύμβολο… Πάνε μαζί…

Πολύ σωστά, το όνομα της μικρής μαθήτριας είναι συμβολικό. Ελευθερία και σημαία πάνε μαζί γιατί ελευθερία, ελληνισμός, χριστιανισμός, πίστη, αγώνες, θυσίες, λαμπρές σελίδες στην ιστορία του λαού μας είναι όλα όσα συμβολίζει η σημαία μας όπως θα δείτε και στο μικρό απόσπασμα από το βιβλίο που σας παραθέτω από την συνομιλία της μικρής Ελευθερίας με την ελληνική σημαία:
– Και δηλαδή ήσουν στον πόλεμο και δεν φοβήθηκες ποτέ, ποτέ, ποτέ; Δεν
κρύωσες; Δεν κουράστηκες; Ρώτησε η Ελευθερία µε τα µεγάλα µελένια µάτια
της ορθάνοιχτα από θαυµασµό.
– Ποτέ µικρή µου, ποτέ! Και ξέρεις γιατί;
Η Ελευθερία κούνησε αρνητικά πέρα δώθε το κεφάλι της και κοίταξε την
Παλιά σηµαία όλο απορία.
– Μα γιατί µέσα µου µικρή µου ζουν όλοι οι Έλληνες. Είµαι τα όνειρα των
µικρών παιδιών. Είµαι οι ελπίδες των νέων, τα ιδανικά και οι αξίες των προγόνων µας. Του Χριστού η πίστη η αγία αλλά και της πατρίδας η ελευθερία!

Μέσα από αυτό το διάλογο ήθελα να περάσω στους μικρούς αναγνώστες το μήνυμα πως η σημαία μας αγκαλιάζει όλους τους Έλληνες και όταν κυματίζει συμβολίζει την ελευθερία μας. Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε και τα λόγια του Ρήγα Βελεστινλή «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».

Πώς ασχοληθήκατε με ένα τέτοιο θέμα το οποίο μοιάζει να είναι παράταιρο σε μια εποχή που τονίζονται τα πολυπολιτισμικά στοιχεία;
Αρχικά επιτρέψτε μου να διαφωνήσω μαζί σας ως προς το «παράταιρο». Το θέμα θεωρώ πως είναι επίκαιρο όσο ποτέ άλλοτε. Πιστεύω ότι τώρα περισσότερο από ποτέ έχουμε ανάγκη να αναδείξουμε την εθνική μας ταυτότητα.
Ασχολήθηκα λοιπόν με αυτό το θέμα γιατί αν και η ιστορία μας διδάσκεται συστηματικά σε Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς να δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους, θεωρώ πως σε ένα ποσοστό η ιστορία δεν κατέχει στο μυαλό και την καρδιά των παιδιών μας την θέση και την σπουδαιότητα που πρέπει να έχει.
Είναι άλλο ένα μάθημα για τις εξετάσεις στην εκμάθηση του οποίου πρωταρχικό ρόλο έχει η μηχανική αποστήθιση και όχι η εμβάθυνση σε αυτά καθαυτά τα γεγονότα και η σύνδεση τους με την σημερινή κατάσταση όπου ακριβώς μια ιδιότυπη πολυπολιτισμικότητα μας χτυπά την πόρτα.

Μπορεί να υπάρξει πολυπολιτισμός αν δεν καλλιεργείται ο τοπικός, ο εθνικός πολιτισμός κάθε χώρας και λαού;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η πολυπολιτισμικότητα είναι μια έννοια που συζητείται ευρέως στις μέρες μας λες και ανακαλύψαμε τον τροχό. Ο κόσμος μας υπήρχε από δημιουργίας του «πολυπολιτισμικός». Σε κάθε γωνιά του λαοί δημιουργούσαν πολιτισμό και παράδοση.
Συνεπώς αυτό που μας απασχολεί δεν είναι αυτή καθαυτή η πολυπολιτισμικότητα αλλά η πρόσφατη παρουσία της στην πατρίδα μας και η διαχείριση της σε σχέση με δύο πολύ κρίσιμες έννοιες την αφομοίωση ή την ενσωμάτωση του πολυπολιτισμικού στοιχείου. Και στις δύο περιπτώσεις είναι επιτακτική η ανάγκη μιας ισχυρής εθνικής ταυτότητας για την διαχείριση αυτής της πολυπολιτισμικότητας γιατί πολύ απλά αν δεν γνωρίζουμε εμείς από που ερχόμαστε δεν μπορούμε να ξέρουμε που πηγαίνουμε και πολύ περισσότερο δεν μπορούμε χειριστούμε, να οδηγήσουμε αλλά και να εμπνεύσουμε αυτό το πολυπολιτισμικό στοιχείο που βρίσκεται στη χώρα μας.
Χρειαζόμαστε με άλλα λόγια τις δυνατές εκείνες ρίζες που θα μας επιτρέψουν να αντιμετωπίσουμε τους ανέμους και τις θύελλες των καιρών. Ας μην ξεχνάμε πως χωρίς την ιστορία μας, δεν έχουμε ταυτότητα, παρελθόν άρα και μέλλον. Έτσι απλά.

 

Σας πέρασε από το μυαλό ότι μπορεί να σας στιγματίσουν με την συγγραφή ενός τέτοιου βιβλίου; Είσαστε άλλωστε εκπαιδευτικός. Δεχθήκατε κάποια αρνητικά ή έστω ειρωνικά σχόλια; Και πώς τα αντιμετωπίσατε;
Ούτε μια στιγμή δεν υπήρξε δισταγμός ή δεύτερες σκέψεις στο μυαλό μου. Άλλωστε πιστεύω ότι όλοι οι Έλληνες αγαπούν την πατρίδα, απλά ο καθένας με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Το αντίθετο μάλιστα ήταν μεγάλη η επιθυμία μου να γράψω ένα παιδικό βιβλίο με τέτοια θεματολογία και μάλιστα στα άμεσα σχέδια μου είναι και ένα παιδικό βιβλίο για τον μακεδονικό αγώνα και τον Παύλο Μελά.
Ακριβώς επειδή είμαι εκπαιδευτικός μου είναι αδιανόητο να μην μιλάμε στα παιδιά μας για την ιστορία της πατρίδας μας όταν αυτή είναι η βάση πάνω στην οποία χτίστηκε ο δυτικοευρωπαϊκός πολιτισμός. Δεν έχω δεχθεί αρνητικά σχόλια και στην πλειονότητα τους οι συνάδελφοι μου εκπαιδευτικοί έχουν αγκαλιάσει το βιβλίο. Απλά κάποιοι μου ζήτησαν περισσότερες εκπαιδευτικές δραστηριότητες ανάμεσα στα κεφάλαια.
Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι μόλις πριν μια εβδομάδα κυκλοφόρησε από την Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος το πρώτο από μια σειρά τριών βιβλίων ιστορίας για παιδιά του δημοτικού με τίτλο «Ο Όμηρος ταξιδεύει στην Αρχαιότητα και αναζητά την αλήθεια». Είναι ένα ιστορικό παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο που ακολουθεί την κοινή πορεία ελληνισμού και χριστιανισμού από την αρχαιότητα μέχρι και την νεότερη ιστορία της Πατρίδας μας.

 

Ποια ήταν μέχρι τώρα η αποδοχή του βιβλίου σας;
Γενικά η αποδοχή του βιβλίου είναι εξαιρετική. Τα παιδιά το αγάπησαν και ταυτίστηκαν με τις περιπέτειες της μικρής Ελευθερίας, το βιβλίο μπήκε στις σχολικές τάξεις, έγιναν πολλές βιβλιοπαρουσιάσεις σε πολλές πόλεις αλλά και θεατρικές παραστάσεις με αφορμή αυτή την ιστορία.

 

Μπορείτε να μας μεταφέρετε κάποιες από τις εμπειρίες σας από την παρουσίαση του βιβλίου στα σχολεία ή σε άλλες εκδηλώσεις;
Έχω παραστεί σε αρκετές διοργανώσεις για το βιβλίο και πάντα η ατμόσφαιρα ήταν εξαιρετική όμως με αφορμή την ερώτηση σας θα σταθώ σε μια θεατρική παράσταση που έγινε με αφορμή το βιβλίο μου και με συγκίνησε πολύ γιατί στην ομιλία της πριν την μαθητική παράσταση η συνάδελφος εκπαιδευτικός αναφέρθηκε και στην σημασία των εθνικών επετείων κάτι που ήθελα να αναδείξω και εγώ στο βιβλίο μου αλλά συνήθως δεν αναφέρεται μια και όλοι εστιάζουν το κεντρικό θέμα είναι η ελευθερία και το εθνικό μας σύμβολο.
Όμως το βιβλίο θέλει να αναδείξει την σημασία των εθνικών εορτών, όχι απλά ως μια ρουτίνα και υποχρέωση, αλλά ως εσωτερική ανάγκη και ημέρα μνήμης και απόδοσης τιμών στους αφανείς ήρωες που αγωνίστηκαν για να υπάρχει σήμερα στους χάρτες η Ελλάδα ως ελεύθερο και κυρίαρχο κράτος. Για το λόγω αυτό όλα ξεκινούν και τελειώνουν στο βιβλίο μου με μια εθνική σχολική γιορτή.

Τις επόμενες μέρες θα γιορτάσουμε μεγάλες εθνικές επετείους όπως την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης -αλλά και άλλων περιοχών της Βόρειας Ελλάδας που προηγήθηκαν της 26ης Οκτωβρίου- του έπους του ’40, και λίγο μετά την επέτειο της φοιτητικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου κατά της δικτατορίας. Πράγματι, σ’ αυτές τις περιπτώσεις, οι ελληνικές σημαίες έδωσαν το χρώμα της νίκης αλλά και της ελπίδας. Άλλες από αυτές βγήκαν από τα μπαούλα, άλλες κατασκευάστηκαν γιατί ήταν το σύμβολο της ελευθερίας. Σήμερα, πόσο σεβασμό πιστεύετε τρέφει η ελληνική κοινωνία στο σύμβολο αυτό της πατρίδας;
Πιστεύω ότι ο κόσμος μας, όπως τον ήξερε η δική μου η γενιά αλλάζει. Αλλά πάλι τι κόσμος θα ήταν αυτός αν ήταν σε στασιμότητα; Είναι αλήθεια ότι οι γειτονιές δεν ντύνονται πια στα γαλανόλευκα όπως παλιότερα, οι άνθρωποι δεν γιορτάζουν μαζί, δεν χαίρονται μαζί και δεν μοιράζονται πια την λύπη τους.
Από την μια ο απάνθρωπος σύγχρονος τρόπος ζωής με την απομόνωση και το αέναο κυνήγι της ατομικής επιτυχίας μας απομάκρυνε από την συλλογικότητα, την συντροφικότητα, την αδελφοσύνη, την αγάπη για τον πλησίον.
Από την άλλη η μακρόχρονη οικονομική κρίση έχει κουράσει και εξουθενώσει ψυχικά τους Έλληνες και πολλές γνωστές κοινωνικές δομές τίθενται σε αμφισβήτηση. Όμως ο Έλληνας ποτέ δεν αμφισβήτησε το εθνικό του σύμβολο.
Πάντα όπου και όταν η πατρίδα τους καλέσει, οι Έλληνες θα δώσουν το παρόν. Η γαλανόλευκη είναι στην καρδιά των Ελλήνων απανταχού της γης.

 

Μια ιδιαίτερα χαρακτηριστική και ιδιαίτερη συγκινητική εξέγερση με πρωταγωνίστρια και πάλι την ελληνική σημαία ήταν αυτή των Ελλήνων Εβραίων του Άουσβιτς οι οποίοι μάλιστα έφτιαξαν την ελληνική σημαία με κουρέλια! Και, βέβαια, η ηρωική αυτή εξέγερση πνίγηκε στο αίμα…
Είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε ότι αφορά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Ναζί μια και ο πατέρας μου ήταν σε ένα από αυτά. Συνελήφθη από τους Γερμανούς, 17 ετών τότε, καθώς επέστρεφε από την θεία του όπου είχε πάει να πάρει μια ξύλινη σκάφη για να βάλει μπουγάδα η γιαγιά μου.
Κρατήθηκε στο στρατόπεδο στο Χαϊδάρι και από εκεί με τρένο στο Οράνιενμπουργκ με τελικό προορισμό, το στρατόπεδο Sachsenhausen. Έχοντας ακούσει λοιπόν από πρώτο χέρι τις διηγήσεις μπορώ να πω ότι οι Έλληνες κρατούμενοι ήταν ενωμένοι και υποστήριζαν ο ένας τον άλλο.
Από τις διηγήσεις του πατέρα μου έμαθα πως μέσα στην φρίκη του στρατοπέδου η προσευχή ήταν το στήριγμά τους και πως οι Έλληνες προσπαθούσαν να κρατηθούν ζωντανοί μιλώντας για την πατρίδα και τις οικογένειες τους.
Σίγουρα η εξέγερση που αναφέρετε ήταν μια λαμπρή στιγμή στην ιστορία μας. Δυστυχώς πάρα πολλοί άνθρωποι έχασαν την ζωή τους σε αυτά τα απάνθρωπα μέρη, Εβραίοι, Έλληνες, Ρουμάνοι, Ρώσοι, Ρομά ακόμα και Γερμανοί αντιφρονούντες.

 

Αλλά και στον αντιαποικιοκρατικό αγώνα της Κύπρου (1955-1959) για την ένωση με την Ελλάδα η ελληνική σημαία ενέπνεε και χρωμάτιζε τις διαδηλώσεις των μαθητών. Μάλιστα ο μαθητής Πετράκης Γιάλλουρος, σημαιοφόρος αντίστοιχης διαδήλωσης, σκοτώθηκε από τα πυρά Άγγλων στρατιωτών…
Δεν ξέρω αν τα παιδιά μας σήμερα γνωρίζουν για την ιστορία του 17χρονου μαθητή του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου. Δεν γνωρίζω αν κάποιος τους έχει μιλήσει για το «ξανθό αγόρι της Καρπασίας με τα σπινθηροβόλα γαλάζια μάτια» που λάτρευε την Ελλάδα, διαδήλωνε κρατώντας την ελληνική σημαία και έγραψε στον πατέρα του «Την απόλυτη ευτυχία προσφέρει στους ανθρώπους και ιδίως όταν είναι Έλληνες, η ορμή προς τα ανώτερα ιδανικά την αγάπη προς την Πατρίδα και τον πόθο ακόμη και να θυσιαστεί για την ελευθερία της που είναι και δική του ατομική ελευθερία και αξιοπρέπεια».
Ελπίζω πως το γνωρίζουν γιατί ήταν πλασμένος από την στόφα των ηρώων.

 

Η εικονογράφηση του βιβλίου πόσο πιστεύετε συμβάλει στην μετάδοση των μηνυμάτων του βιβλίου;
Η εικονογράφηση αποτελεί σημαντικό κομμάτι της γενικής εικόνας του βιβλίου. Η επιτυχής μεταφορά των περιγραφών του συγγραφέα σε εικόνες βοηθά τα παιδιά να μπουν στο κλίμα της εποχής και να κατανοήσουν καλύτερα τις περιπέτειες του ήρωα ή της ηρωίδας.

 

Και βέβαια υπάρχουν και οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες…

Οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες βοηθούν τα παιδιά να εμπεδώσουν τα ιστορικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο βιβλίο αλλά και να διασκεδάσουν μαθαίνοντας πληροφορίες για την εποχή. Τα παιδιά λατρεύουν αυτές τις δραστηριότητες αλλά και οι εκπαιδευτικοί τις βρίσκουν εξαιρετικά χρήσιμες.

Πηγή: https://www.pemptousia.gr